Pand Aelbrechtskolk 51, bouwdatum 1952

Als laatste bestemming was in dit pand horecaonderneming Abrikoos gehuisvest. Het is een laag en zeer diep pand dat begint aan de Aelbrechtskolk en uitkomt op een afgesloten binnenplaats aan de Schans. Ruim een halve eeuw lang was dit de werkplaats van Machinefabriek Cupedo aan de Aelbrechtskolk 45, twee huizen verderop. Onderstaande foto's van het vroegere interieur zijn te vinden in het Stadsarchief.

De historische waarde van het pand als Delfshavens erfgoed is betwistbaar. Voor bewoners van Historisch Delfshaven blijkt het emotionele waarde te hebben. De kenmerkende witte gevel draagt voor hen bij aan het aanzicht van de westzijde van de Aelbrechtskolk.

Geruchten

In mei 2017 deed een lokale gemeentefunctionaris in een informeel gesprek een terloopse mededeling dat het pand was verkocht aan de gemeente. Het had te maken met plannen voor het Schans-Watergeus gebied. Dit was gebeurd zonder de bewoners aan de Aelbrechtskolk hierin te betrekken of zelfs hierover te informeren. De reden die hiervoor werd -weliswaar achteraf- gegeven was dat men wilde voorkomen dat bij algemene ruchtbaarheid de prijs zou worden opgedreven. Er was blijkbaar een afweging tussen financiële verantwoordelijkheid en democratisch recht op burgerinspraak. Het recht op informatie door de overheid was hierbij klaarblijkelijk de verliezer.

Gemeentelijke plannen

Link: twee folders waaruit blijkt dat Historisch Delfshaven is opgenomen inde plannen voor Bospolder
Schans_watergeusgebied_10112014.pdf
Uitvoeringsprogramma 2017-2018 _ Delfshaven.pdf

Na uitvoerig speurwerk bleek dat het perceel van de Abrikoos was opgenomen in een uitgebreid plan waarbij in de gebruikelijke newspeak word verteld dat men de huizen in de Schans wil opknappen middels een woningcorporatie, dan wel wil verkopen als "kluswoning". Het doel is om een "nieuw soort bewoner" aan te trekken. Kortweg, de lage inkomens (bijstandsgezinnen) eruit en de gegoede burgers erin tegen aanzienlijk hogere huren. De informatie over dit groots opgezette plan was overigens niet op www.rotterdam.nl te vinden bij het onderdeel over de wijk Historisch Delfshaven, maar tegen de verwachting in bij de plannen voor Bospolder-Tussendijken, een andere wijk. Gemakshalve was Delfshaven blijkbaar (alweer) door haar buurgemeente geannexeerd.

Om de nu luxere, duurdere panden in dit geheel vernieuwde en opgewaardeerde deel van de wijk aan de man te kunnen brengen, ontstond het plan om de Schans via de locatie van de huisnummer 51 door te breken naar de Aelbrechtskolk, om deze door middel van een nieuwe verbindingsweg te koppelen aan de -tot nog toe- authentieke historische beleving rond de Kolk. Tot nog toe, want als je iets unieks vermengt met iets alledaags, wordt het unieke darvan de dupe. Uiteindelijk is dan niets meer bijzonder. Men lijkt hierin gefixeerd op snel rendement op investering en niet op goed rentmeesterschap waar het ons erfgoed betreft.

Actie

Link: poster met proclamatie namens bewoners

Om het ongenoegen van de bewoners met de gang van zaken kenbaar te maken heeft een van de bewoners snel daarna enkele posters opgeplakt op de ramen van de Abrikoos. Om te voorkomen dat het een anonieme proclamatie zou worden zonder de mogelijk te reageren, heeft de stichting hieraan incidenteel toestemming verleend tot het gebruik van haar logo. Het Historisch Genootschap Delfs Haven is nadrukkelijk geen actiegroep, maar soms is ingetogenheid niet de beste keuze. Er ontstond al snel enige ophef onder lokale bewoners en bezoekers en vooral onder de gemeentelijke aanstichters van dit "onheil". Zij waren na hun overduidelijke nalatigheid in communicatie niet gelukkig met dit onverwachte burgerinitiatief. Dit leidde tot een gesprek tussen de bestuursleden van het genootschap en iemand die de gemeente vertegenwoordigt, maar die (ondanks zijn @rotterdam.nl e-mailadres) een manager blijkt te zijn van een door de gemeente ingehuurd commerciëel bedrijf. In zijn kielzog kwam een gebiedsmanager mee, waarvan de bestuurlijke bevoegdheden en verantwoordelijkheden voor ons op z'n zachtst gezegd schimmig zijn. Die gebiedsmanager gaf tijdens het gesprek aan dat hij degene was die in de communicatie had gefaald. Daarmee leek voor hem de kous af.

Het gesprek was weinig constructief. Wel werd medegedeeld dat de gemeente het perceel had opgekocht omdat "de gelegenheid zich voordeed en men er in de toekomst waarschijnlijk wel iets mee wilde doen". Dat kon verkoop zijn, na sloop een doorgaande weg of een parkje. Onduidelijkheid alom.

Een voorlichtingsavond over de plannen werd aanvankelijk aangekondigd als handelend over de straat Schans m.b.t. overlast en huisvuil. Bewoners kunnen daarbij aan de stadsmarinier vragen stellen. Echter, twee(!) dagen voor aanvang blijkt het ineens ook te gaan over de gemeentelijke plannen met de Abrikoos, en nu onder leiding van managers van de gebiedscommissie. Kortom, er werd hier nu een kwestie behandeld met een veel breder belang. Opvallend: slechts enkele bewoners rond het pand Abrikoos kregen een uitnodiging in de bus, de rest van de straat niet. Men hoopte blijkbaar niet op grote aanloop vanuit Historisch Delfshaven. Een van de leden van Genootschap Historisch Delfs Haven heeft deze groep (op persoonlijke titel) via het buurtplatform www.nextdoor.nl en Facebook opgeroepen om vooral wel te komen.

Onduidelijke bestuurlijke verantwoordelijkheid

Dit werpt een vraag op. In en grote stad moeten de taken van de Gemeenteraad logischerwijs worden verdeeld en gedelegeerd. Helaas is het gedelegeerd naar erg veel instanties, deel-instanties, partijen en al dan niet obscure clubjes met een eigen agenda en eigen belangen. Wanneer je iemand te spreken wil krijgen die de verantwoordelijkheid draagt en direct invloed uitoefent op de beslissingen, is het schier onmogelijk in om binnen deze organisatorische wildgroei te achterhalen wie dat is en hoe met die persoon in contact te komen. Zelfs het vinden van eventuele plannen bleek een lastige zoektocht vanwege de versplinterde informatievoorziening. Men gaat zich afvragen of dit de onvermijdelijke entropie binnen een explosief gegroeid bestuursapparaat is, of dat dit van begin af aan de achterliggende bedoeling was van deze decentralisatie.

Historische verbinding Schans Aelbrechtskolk?

Het schrijven van de deelgemeente per 03-07-2017, link: Nieuwe invulling Aelbrechtskolk 41 pdf

In een gemeentelijk schrijven stelt de voorzitter van de gebiedscommissie, een man die werkelijk jarenlang voorzitter was van de voormalige deelgemeente Delfshaven over deze locatie: "Het is een van de voormalige verbindingen tussen de Schans en de Aelbrechtskolk die in de loop van de tijd is gedicht met een gebouw".

Het was inderdaad een ven de verbindingen, maar niet voor menselijk verkeer. Op deze locatie was ooit de Rietmakerssteeg. Een steegje met een vrij normale breedte aan de kant van de Schans. Die steeg liep echter dood op de huizen aan de kolk die de doorgang nagenoeg afsloot. Er was slechts een smalle 30 à 40 cm brede tussenruimte die hoogstwaarschijnlijk de functie had van hemelwaterafvoer vanaf de hoger gelegen Schans naar de Kolk.

Drie foto's van het steegje. De linkerfoto vanaf de Kolk, met het sterk vooroverhellende en vervallen klokgevel-pandje, d.d. ca 1950. Die werd kort daarna afgebroken en vervangen door het huidige pand, bekend als 'de Abrikoos'. Tussen dat pand en het pand ernaast is een smalle opening waarneembaar. De middelste foto met de jongedame voor de smalle deuropening is van rond 1900. Aan het hier nog intakte pand met de klokgevel zat toen nog een etalagekast als uitbouw. De rechterfoto is uit 1930 en is genomen vanuit de Schansstraat. Ook hier is aan het einde van de steeg een nauwe opening te zien.

Dit is derhalve nooit een voor menselijk verkeer geschikte verbinding geweest. De informatie over de genoemde situatie is voor iedereen die dat wil eenvoudig op internet te vinden. Het stadsarchief heeft diverse foto's van rond 1900 van deze exacte plaats aan de kolk (zie hierboven) en tevens bestaat er een Kadastrale kaart gedateerd 1811-1832 met het minuutplan Delfshaven (zie hieronder), waarop deze smalle tussenruimte staat afgebeeld. Die kaart, net als de middelste foto hierboven, doet eveneens vermoeden dat het aanvankelijk niet meer dan een afvoerkanaal betrof. Pas rond 1890 werd in Rotterdam-centrum begonnen met de aanleg van het ondergrondse rioolstelsel. Vreemd. Waarom kiest de gemeente Rotterdam ervoor hierover misleidende informatie te verstrekken?

Afgezien daarvan zijn er al meer dan genoeg stegen en wegen (6 maar liefst, waarvan 4 direct naar de Schans) tussen de Kolk/Voorhaven en de aangrenzende wijk. Wat de bereikbaarheid betreft is de waarde van het plan tot doorbraak nihil.

Uitsnede uit de Kadastrale kaart 1811-1832 minuutplan Delfshaven, Zuid Holland, sectie A, blad 01 (MIN08033A01). Bron: Beeldbank RCE. De pijl wijst naar de steeg. Aan de linkerkant is de oude aarden wal van de schans aangegeven. De straat is hiernaar vernoemd.

Link: Email van het genootschap aan "de Rotterdamse coalitie" dd 04-07-2017 (PDF)

Bericht aan de achterban, 22 Augustus 2017 (PDF)

Dit was de reactie dd 2 september: (PDF)

Per 1 oktober 2017 heb ik afscheid genomen van het genootschap. De bemoeienissen van het genootschap inzake de ontwikkelingen in dit dossier zijn op de webite van het genootschap verder te volgen.

Er is eind oktober een bijeenkomst geweest waarbij bewoner en vertegenwoordigers van "de Coolsingel" van gedachte konden wisselen. Hiervan is een filmimpressie is gemaakt. Open Rotterdam heeft het online gezet: youtube.com/watch?v=Kxq5JF68vzI

Twee zaken in deze video vallen onmiddelijk op:

Vanuit cultuur-historisch oogpunt:
In documenten (zie onderaan dit blok) op de website van Rotterdam.nl is te lezen dat dit Rijksbeschermd stadsgezicht aan beide zijden van de Kolk wordt gekenmerkt door aaneengesloten huizenrijen van historische panden, slechts onderbroken door zeer smalle steegjes. Blijkbaar is het voor de gemeente Rotterdam geen enkel probleem om deze historische integriteit van de Aelbrechtskolk op te offeren, ten einde de nieuwe panden concurrerend in de markt te kunnen zetten. Zoveel authentiek historisch stadsgezicht is er in Rotterdam nu ook weer niet voorhanden.

Vanuit maatschappelijk oogpunt:
zowel de voor- als tegenstanders van de sloop spreken over de onveilige situatie in de Schansstraat/Watergeusstraat ("een slecht gebied waar een hoop te doen valt", dixit Van Vliet). Dit is vreemd.

Als er daadwerkelijk sprake is van een onveilige situatie op straat (de bekende overlast i.v.m. drugshandel en agressie door "the usual suspects"), waarom neemt de gemeente dan geen handhavende maatregelen, in plaats van het probleem uit te willen smeren naar de belendende straten? Waarom accepteert men niet dat alleen adequaat optreden van politie en justitie inzake dit zgn. "beheersings-probleem" de enige juiste handelswijze is?

Valt het buiten de competentie van onze bestuurders, stadsplanners en gemeentearchitecten om rond de vernieuwde panden een acceptabele woonomgeving te creëren? Blijkbaar moet je snel kunnen wegvluchten naar de veilige/aantrekkelijke Aelbrechtskolk en Voorhaven via een extra doorgang. Dat geeft te denken, ook voor de aspirant kopers en/of huurders uit het hogere segment. Dit komt bij een Rotterdamse burger -zoals ik- over als een dubbel zwaktebod, en helaas niet als een bewijs dat ons bestuur in goede handen is.

NB. Delfshaven Coöperatie is overigens een lobbyclub in dienst van de Rabobank, de wooncoöperatie Havensteder en Stadsontwikkeling Rotterdam die zich profileert als bewonersorganisatie. Dat u even weet waar daar de belangen liggen...

In het document 12gr3131a_Bijlage_a-_Ontwerpbestemmingsplan_Delfshaven.pdf op de gemeentewebsite is onder punt "3.3.2 Beschermd Stadsgezicht Delfshaven" de volgende duiding te vinden: "Kenmerkend voor de ruimtelijke opbouw van Delfshaven zijn de langgerekte gesloten bouwblokken, slechts door merendeels smalle stegen onderling gescheiden. De bebouwing staat ononderbroken direct aan de kade, straat of steeg. Voor zover er door de intensieve bebouwing al sprake is van erven en tuinen, liggen deze binnen de bouwblokken besloten. Alleen aan het Achterwater grenzen enkele tuinen aan de straat".

In het kader van het ontwikkelingsplan heeft de Gemeente Rotterdam een video op Youtube geplaatst over Delfshaven, genaamd "In het oog van de orkaan: schitterend portret van historisch Delfhaven en Schans Watergeus"

Het is geen onaardige impressie, maar er wordt wel subtiel aangestuurd op de voorgenomen veranderingen in de Schans en een nieuwe verbinding naar Delfshaven. Opvallend zijn ook somige geïnterviewden, die wel een mening hebben maar weinig verstand van zaken, en de sympathieke alleenstaande moeder in haar badjas, die als een van de weinigen een verstandig en terzake verhaal heeft en graag verandering wil, maar niet op de hoogte lijkt van de veel hogere huren als haar straatje "gegenstrificeerd" (yuppenfähig gemaakt) wordt. Of was ze dat wel, maar heeft het de eindmontage niet gehaald? Bij de interviews had doorvragen naar de visies van de bewoners over gewenste verbeteringen het verhaal minder sturend doen overkomen. En de tekst van de vertelster: fabrieksarbeiders in de stokerijen werden uitbetaald in jenever? Hoe verzin je het; dan kun je elke week op zoek naar nieuw personeel!

De in de video genoemde architect Carel Weber, de bedenker van dat afzichtelijke woningblok dat tegen de molen werd aangebouwd, werd indertijd door zijn vakbroeders uitgeroepen tot de slechtste architect van Nederland. Blijkbaar werd hij goed genoeg bevonden om zich uit te leven in Historisch Delfshaven.

De hierop volgende Rapportage Historisch Delfshaven Schans-Watergeusgebied Rotterdam (pdf) van Steenhuis en Meurs is zeker de moeite waard om te lezen. Ook dit is weer een publicatie als onderdeel van de beoogde veranderingen. Het onderwerp is de stedelijke ontwikkeling in dit stadsdeel na 1900.

Hoewel het gedeelte over de voor Delfshaven zo kenmerkende historie van voor 1900, gezien alle onjuistheden, het gevolg lijkt van mager onderzoek*, worden alle topografische aanpassingen van na 1900 uitvoerig en eerlijk beschreven, met veel verduidelijkende illustraties. De bedenkelijke rol die de Gemeente Rotterdam heeft gespeeld bij het afbreken van Delfshavens' cultureel erfgoed wordt zonder reserves benoemd. Opvallend is het dat de grote havenuitbreidingen in Delfshaven (en uiteraard Charlois) de opmaat waren voor Rotterdam als wereldhavenstad. Desondanks komt duidelijk in de analyse naar voren dat voor het Rotterdamse Gemeentebestuur het geannexeerde Delfshaven nooit meer is geweest dan een kolonie, net als het vroeger was voor Delft: een noodzakelijk kwaad, een wingewest om flink aan te verdienen. Sommige Caraïbische Nieuwe Nederlanders in deze wijk zullen zich hierin wellicht kunnen herkennen. Hoe zat dat ook alweer met die herstelbetalingen....?

Bijv. op pag. 13 over rijke Delfshavenaren met lusthoven. Er bestonden onder het Delftse bewind geen "Delfshavenaren" en zeker geen rijke. Er is geen reden om aan te nemen dat bemiddelde Delftenaren die bedrijven had in "de haven", niet in hun herenhuizen en villa's in Delft zouden wonen, bij de overige Delftse elite (o.a. handelaren in laken en bier). Het ligt daarmee ook voor de hand dat hun zogenaamde "lusttuinen aan de Schans" op 18e eeuwse kaarten, gewoon de boomgaarden en moestuinen moesten voorstellen die nodig waren voor de lokale voedselvoorziening.

Opties / voorstellen

Geen optie is: een doorgaande weg die het beeld van de straat aantast. Het zou de 7e toegang naar deze straat worden, dus per definitie onnodig. Al vanaf de annexatie door Rotterdam is Delfshaven schandalig behandeld door de Coolsingel, dus met enig cynisme zou men ook dit in het verlengde daarvan 'historisch verantwoord' kunnen noemen, maar hopelijk wil het gemeentebestuur niet op deze manier de geschiedenis in gaan. Over de politici en architecten die verantwoordelijke waren voor de "vernieuwingen" aan de voor en achterhaven in de vorige eeuw wordt ook niet bepaald met waardering en respect gesproken door sommige historici en (oud)Delfshavenaars.

Optie 1: laten zoals het nu is en het pand een nieuwe bestemming geven. Zie het als wat het is: potentieel industrieel havenerfgoed. De enige reden die men kon geven voor de sloop van deze voormalige machine-werkplaats van Cupedo, was dat de houten vloer rot is. Dat komt niet over als een plausibele reden om een heel gebouw te slopen. Bovendien blijkt het niet waar te zijn.

Optie 2: In mijn ogen de beste optie, wanneer de Abrikoos echt moet worden gesloopt. Bouw er het winkeltje met de originele lichte klokgevel van het pand dat halverwege de vorige eeuw werd afgebroken. Met achter de gevel uiteraard een modern pand. Het is niet onmogelijk want het wordt in meer historische steden gedaan om het oude stadsgezicht voor het nageslacht te bewaren.

Bovenaanzicht via Google Maps

Aelbrechtskolk 51 is het langwerpige pand in het midden met het zwarte dak met bovenop een lang wit bovenlicht.