Na de annexatie door Rotterdam kwamen veel topografische namen dubbel voor. Delfshaven heeft daarom een aantal straatnamen gewijzigd. De conbinatie met de naam Aelbrecht werd bijvoorbeeld pas na de annexatie van 1886 ingevoerd.

Op de Beeldbank van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is een zeer gedetailleerde kaart te downloaden (14.846 kB groot) onder de titel:
Kadastrale kaart 1811-1832: minuutplan Delfshaven, Zuid Holland, sectie A, blad 01.

Deze kaart stamt uit de periode dat Delfshaven een zelfstandige stad was en dus nog niet door Rotterdam was geannexeerd. Het onthult een groot aantal oude straatnamen. In loop der tijd zijn deze namen regelmatig gewijzigd, niet in de laatste plaats omdat ze al in Rotterdam voorkwamen en Delfshaven bij de annexatie in 1886 haar eigen topografische namen moest aanpassen.

Van die grote kaart kunt u hier een uitsnede bekijken. Het toont voornamelijk het deel rond de Kolk, in verband met de 20e-eeuwse veranderingen. De lichter gemaakte verticale strook markeert de plaats van de Binnenweg-Schiedamseweg en de Lage erfbrug. De Coolhaven is blauw ingekleurd. Het gebouw bij de rode trapjes, links van de brug, is herberg De Vergulde Zwaan, tegenwoordig Café Soif.

Het Kadaster gaat over het in kaart brengen van percelen in een numeriek systeem. Niet over zaken als naamgeving of de panden op de percelen. Hier is de naamgeving veelal beschrijvend en maakt meteen duidelijk welke weg of object er wordt bedoeld. Ik weet dus niet zeker of dit de officiële namen waren en of er toen straatnaamborden aanwezig waren. Mogelijk waren er namen bij die de bewoners gebruikten.

De voorloper van de Piet Heynsbrug was "De Draaibrug", een smalle brug voor voetgangers.
Aelbrechtssluis werd de nieuwe naam voor "De Kapitale Sluis".
De Aelbrechtskolk werd de nieuwe naam voor "De Kolk".
De Voorhaven was "De Oude Haven" en de (later aangelegde) Achterhaven "De Nieuwe Haven".
De Mathenesserdijk plus de Havenstraat was "De Maasdijk" of "De Zeedijk".
De 19e-eeuwse historicus F.J.Kleijn noemt in zijn verhaal "Eene wandeling door Delfshaven in 1873" de Mathenesserdijk "de Schiedamschen Dijk" en de Havenstraat "de Rotterdamschen Dijk, die vroeger de Hoogstraat genoemd werd".
De kade over de volle lengte aan de westzijde van Kolk plus Voorhaven heette "De West Zijde".
De kade over de volle lengte aan de oostzijde van Kolk plus Voorhaven heette "De Voor Straat". Voorstraat is nu alleen nog de naam van het stukje vanaf de Havenstraat tot aan de afslag naar het Achterwater.

De Aelbrechtskade was "De Schie Weg".

De Piet Heynsteeg was "De Kerkhof Steeg". Deze steeg sloot direct aan op het kerkhof aan de zuidkant van de Oude Kerk. (NB. Heyn's herdenkingshuis en standbeeld zijn van later tijd).

De "Nieuwe Haven" liep van het Oosterhoofd aan de Maas tot aan de sluis van het Kraanhuis (annex Zakkendragershuisje) waar het overging in de Kolk. De weg erlangs aan de oostzijde heette over de gehele lengte "Het Achterwater". Was dat omdat die weg achter het achterste water lag? Het Achterwater is nu alleen nog een straat die loopt van de Voorstraat tot aan waar, achter de kerk, het Piet Heynplein begint.

Er bestaan overigens ook oude beschrijvingen waarin de "Nieuwe Haven" was opgedeeld in "De Achterhaven" en "Het Achterwater", in naam gescheiden ter hoogte van "De Lange brug".

Ter hoogte van de achterzijde van de Oude Kerk begon "De Achter Straat" en die liep dood tegen een rij panden op "Het Middel Hoofd". Die straat werd later Piet Heynsplein plus Achterhaven (westzijde).

Met de straat die nu het Tussenwater heet begon "De Langebrug Steeg" en die liep, over "De Nieuwe Haven", door tot aan de dijk. (Later werd dit de Oranje-Nassau Straat.) De brug over "De Nieuwe Haven", die breder is dan de als eerste gegraven "Oude Haven", heette (uiteraard) "De Lange Brug".

De helling vanaf de dijk, langs "Het Laag Werf" (oftewel Het Lage Erf), naar de Rotterdamse Binnenweg noemde men "De Afrel". Het Lage Erf lag aan het einde van de Schie, net voor de sluis. Een erf of werf is als een plein. Het had betrekking op een functionele open ruimte. Denk bijvoorbeeld aan scheepswerf, timmerwerf of boeren erf. In het Zuid-Afrikaans is dit nog steeds het gangbaar woord voor een ruime plaats of plek met een bepaalde bestemming. Een website noemt men daar een webwerf.

verdwenen wegen

Tussen De Schans en de Haven West Zijde:
   "Het Olyfants Steegje" of "Oliphantsteeg", genoemd naar het huis dat hier ooit stond.
   "De Melkmeids Steeg" (ter hoogte van de hoek Schiedamseweg en de Kolk)
   "De Bleeker Steeg" (ter hoogte van de 2e Schansstraat)
   "De Rietmakerssteeg" (een erg smalle steeg waar nu het pand genaamd "abrikoos" staat)
    en nog twee smalle stegen die op deze kaart niet benoemd zijn of zelfs geen naam hadden.

De meeste van deze nauwe steegjes eindigden zeer smal tussen de huizen aan de havenzijde. Daar waren ze vaak minder dan een halve meter breed. Misschien net breed genoeg om het door een kind met een bezem te kunnen laten schoonvegen. Waarschijnlijk waren dat slechts watergangen met het oog op de afwatering naar de haven. Hier was in de 19e eeuw namelijk nog geen ondergronds rioolstelsel waarmee het regenwater kon worden afgevoerd. Sommige van deze steegjes bevonden zich tussen de huizen die rond 1910 werden afgebroken vanwege de aanleg van de Schiedamseweg.

Op de Waaldijk:
   "Het Groene Weggetje" - De historicus F.J.Kleijn noemde dit looppad in 1873 "Den Groenen Dijk".

Beneden de Rotterdamse Dijk:
   "De Groenen Daal"

Deze weg werd bij de annexatie in 1886 hernoemd tot Beneden Havenstraat en moest halverwege de jaren 1920 plaats maken voor de aanleg van de Coolhaven. Op onderstaande foto uit ca.1900 kijken we de Havenstraat in naar het zuiden, met aan linkerzijde de Beneden Havenstraat en rechts de Voorstraat. De aflopende weg naar links is De Afrel (ook wel De Afrol of De Hol genoemd). Ook zien we op deze foto het spoor van de stoomtram (bron), die tussen 1881 en 1906 reed tussen Rotterdam en Schiedam.

Ondanks al deze beschrijvende staatmamen werkte men in de 19e eeuw vooral met wijknummers.