De Delfshavense havenhoofden mogen hier vanwege hun historische
belang voor Delfshaven uiteraard niet onvermeld blijven.
Eeuwenlang zijn ze met hun molens en werven een vast herkenningspunt
geweest voor de scheepvaart op de Nieuwe Maas (voorheen
Merwe) en de thuiskomende vissers en koopvaarders.
Hierboven een afbeelding van Coenreat Decker uit (waarschijnlijk) 1678. Delfshaven, gezien
vanaf de Maas.
Een versie in hoge resolutie is te vinden op  www.rijksmuseum.nl
De tekening hieronder is van de hand van Gerrit Groenewegen,
1754 - 1826.
Groenewegen woonde aan de Westzeedijk. Nadat hij als scheepsbouwer
een been verloor legde hij zich toe op de teken en schilderskunst.
Vooral zijn tekeningen van schepen en de werven rond Rotterdam
zijn bekend geworden. U vindt dan ook regelmatig werk
van zijn hand op deze website.
Het Midden- en Westerhoofd, gezien vanaf het Oosterhoofd.
Delfshaven werd rond 1400 gesticht door de stad Delft
als een vooruitgeschoven zeehaven.
De dichtslibbende monding van de Schie maakte die functie
echte steeds precairder. Door verzanding van de Nieuwe
Maas had zich sinds 1740 de voortdurend groeiende Ruigeplaat
gevormd. Schepen werden allengs groter en kregen bijgevolg
meer diepgang. Veel schippers begonnen, vanwege de moeilijke
toegang tot de Voor- en Achterhaven, Delfshaven te mijden
en gaven de voorkeur aan de havens van Rotterdam.
Op deze 19e eeuwse kaart zien we in het midden de Ruigeplaat
die de monding van de Schie blokkeert.
De toegang tot Delfshaven vanaf de Maas was alleen nog
mogelijk via een tussen de Ruigeplaat en Delfshaven ontstane
rivierarm, genaamd de Kous. (de West- Midden- en Oostkous)
In het kader van het plan “Caland” uit 1867
is tussen 1871 en 1874 de Ruigeplaat in het verlengde
van de Delfshavense Schie doorgraven. In dit kanaal, de
Schiemond genoemd, werd in 1873 een sluis gemaakt tussen de Nieuwe
Maas en de na tweezijdige afdamming van de voormalige
Maasarm overgebleven Middenkous. Hieronder een foto uit 1873 met de sluismuren in aanbouw.
Pieter Caland (1826 - 1902),
een waterstaatkundige, onderzocht in een staatscommissie
de gehele vervoersproblematiek voor het westen
van Nederland. Al in januari 1858 presenteerde
Pieter in de commissie het voorstel om de Maas
vanaf Krimpen onder handen te nemen en een "nieuwe"
doorsteek te maken door de Hoek van Holland. De
monding zou weer trechtervormig moeten worden,
net als vroeger het geval was geweest, want hij
had berekend dat alleen met een grote trechtermond
de getijden van eb en vloed voldoende moesten
zijn om de Maas tot Krimpen zonder extra baggeren
op diepte te houden voor de "normale"
schepen van maximaal 140 bij 18 meter.
De commissie nam het voorstel van Pieter Calland
over, maar voegde er wel aan toe dat er parallel
aan het water ook een spoorlijn aangelegd moest
worden. bron: www.engelfriet.net/ |
Over de Ruigeplaatsluis werd in 1906 een brug gebouwd
vanwege de groeiende verkeersdrukte tussen Rotterdam en
de westelijke havens. Op die plaats ontstond de Schiehaven.
Aan de westkant van de Schiemond vestigde zich in 1902
de snel groeiende scheepswerf van Bartel Wilton.
De Ruigeplaatbrug met het spoortraject kort na de voltooiing in 1906. Op de
voorgrond de Schiemond met de Ruigeplaatsluis die de Voorhaven
via de Middenkous verbond met de Nieuwe Maas. Rechts
van waar het witte gebouwtje linksboven ligt nu het Hudsonplein.
Voor de molen Het Vertrouwen aan de Schans is op deze
foto de kleine scheepswerf te zien van De Ridder, voorheen
Van Duyl en De Kruyff.
De foto is genomen vanaf de Delfshavense
watertoren en
die we zien op twee afbeeldingen hieronder, uit ongeveer 1900. De watertoren werd gebouwd in 1883 en uiteindelijk afgebroken in 1968. Tegen de oostzijde van deze toren werd in 1884 een marmeren gedenksteen geplaatst ter ere van burgemeester F. van Citters, als dank voor zijn aanhoudende inspanning om de drinkwaterleiding in Delfshaven gerealiseerd te krijgen.
Er is een mooie pagina over deze watertoren te vinden op watertorens.eu met interssante extra foto's
De afbeelding hierboven uit de jaren dertig van de vorige
eeuw laat Delfshaven zien in haar hoedanigheid als
zeehaven. Het aangemeerde schip in de Achterhaven ligt met de boeg in de richting van de Ruigeplaatsluis
vanwaar het de Nieuwe Maas kan invaren. Hieronder een aardige
overzichtsfoto met de molens.
Als u op de foto hierboven klikt opent deze groter in
een nieuw venster.
Een blik in de Achterhaven vanaf de Middenkous, op een
ansichtkaart die dateert van rond 1900.
Op deze foto is de afdamming van de Kous te zien. Achter
de dam ligt de Oostkous waar destijds de Keldermakerswerf
nog was gevestigd. Vaag zien we het silhouet van molen
De Hoop (?) op de achtergrond.
Hieronder een winterse foto uit 1927 van de voormalige scheepswerf van Bartel Wilton en de Schiehaven, gezien vanuit het westen. (Youtube bron) Klik op de afbeelding voor een grote versie.
De Schiehaven in 1927, gezien vanuit het oosten. Klik op de afbeelding voor een grotere versie.
Deze ingetekende luchtfoto uit 1904 geeft een goed beeld van de toenmalige
verbinding met de Maas via de Ruigeplaat. Ten zuidwesten
van Oud-Delfshaven zijn Wilton's Machinefabriek en Scheepswerf
zichtbaar.
Een foto uit 1925.
Van de havenhoofden is weinig als erfgoed overgebleven.
Er is geen directe verbinding meer met de Maas en de scheepswerven
zoals scheepswerven van De Hoog aan het Oosterhoofd en
die van De Ridder op het Westerhoofd, de Keldermakerswerf
aan de Oostkous en Bartel Wilton op de Ruigeplaat zijn
verdwenen.
Na de aanleg van de Coolhaven en Parkhaven was de nieuwe scheepvaartverbinding
naar de Maas een feit. In 1966 werd de Schiemond-verbinding via de Ruigeplaatsluis
dichtgestort, zoals is te zien op de foto hieronder. Dit viel samen met de noodzakelijke ophoging van de zeedijken. De in 1953 door een stormvloed veroorzaakte watersnoodramp had de noodzaak van structurele dijkverzwaring aangetoond.
De drie hoofden verloren hierbij
hun havenfunctie. Delfshaven was daarna niet langer een zeehaven.
Vanwege de moutmolen "De Distilleerketel" levert
het Middenhoofd, gezien vanaf de Westzeedijk (op de plaats
die ooit de Ruige Plaat heette) nog een aardig plaatje
op. Links achter deze molen steekt de scheefgezakte en
geblakerde stomp van de molen "Vertrouwen" aan
de Schans boven de nieuwbouw uit.
Op de plaats van de Middenkous, het water op de voorgrond
dat gelukkig niet werd gedempt voor stadsuitbreiding,
stroomde ooit de Maas. Het water doet nu dienst als haventje
voor kleine plezierjachten.
Op en naast de havenhoofden waren de vorige eeuwen diverse
scheepswerven te vinden.
Deze pagina behandelt de geschiedenis alle Delfshavense bruggen en sluizen.
|
terug naar het erfgoed-overzicht
