In 1389 verleende Aelbrecht van Beieren, Graaf van Holland en Zeeland, aan Delft het recht om een eigen scheepvaartverbinding van Delft naar de Maas te graven. Het water van die afsplitsing van de Schie moest door de Schieland Hoge Zeedijk heen om in de Maas uit te komen. Precies tussen de havensteden Schiedam en Rotterdam, waar Delft voorheen havengelden moest betalen. Dat geld kon Delft nu dus zelf houden. Er werd daartoe tegen het jaar 1400 een opening in de dijk gemaakt, die bij hoge waterstanden kon worden afgesloten middels een stevige  sluis.
De eerste sluis was daar
waar zich nu Café De Oude Sluis bevindt. In 1594 werd die eerste sluis vervangen en verplaatst. Veel van de panden die hier stonden moesten
wijken voor de nieuwe Schiedamseweg, die rond
1910 werd doorgetrokken naar de Binnenweg om een directe
verbinding tussen Schiedam en Rotterdam tot stand te brengen.
Die veranderingen zijn op de pagina over het Lage Erf goed te zien.
De Aelbrechtskolk is een voormalige schutsluis. Dat is een aan beide zijden met sluisdeuren afgeschermd deel in waterweg, teneinde verschillen in de hoogte van het water te kunnen compenseren en om te voorkomen dat schepen met een te sterke stroming te maken krijgen. Het water tussen de twee sluizen noemt men een kolk. Daarin kan de hoogte van het water worden geregeld, zodat schepen normaal hun weg kunnen vervolgen. De sluis doet nu geen dienst meer en de oude doorgang is afgesloten met betonnen schotte en volgestort zand.
De meeste panden rond de Aelbrechtskolk staan inmiddels op de Nationale Erfgoedlijst.
 De Kolk op een zomerse dag...
...en in het koele licht van februari 2004. Merkt u dat
het huizenblok dat boven de sluis zichtbaar is nogal verschilt
op beide foto's? Die oude panden aan de Aelbrechtskade,
aan de andere kant van de Schie, zijn inmiddels allemaal
gesloopt en vervangen door nieuwbouw. Mooi hè?
...Toch...?
Een kolk, ook wel schutkolk genoemd, is een ruimte tussen
de deuren van een schutsluis. Deze vormt de buffer tussen
de hoge waterstand achter de ene, en de lage waterstand
achter de andere sluisdeur.
Hierboven een foto van de Kolk op 19 januari 2005. Tussen
twee regenbuien door schijnt een lage zon onder de wolken
door op de oostkant van de Kolk en de Voorhaven. Hieronder
een foto vanaf bijna dezelfde plaats, met een groothoeklens
op m'n Sony DSC-V1, op 3 maart. Bedekt met sneeuw heeft
Delfshaven nog altijd een hoog "Anton Pieck gehalte",
ik mis alleen nog een arreslee en een koek-en-zoopie kraam
op het ijs...
Er zijn nog meer sneeuwfoto's
Schuin tegenover het Zakdragershuisje aan het begin van
de Kolk aan de noordzijde, en op de hoek met het Achterwater
staan deze fraaie oude panden. De opgestapelde stoeltjes
zijn van "Stadsbrouwerij De Pelgrim", die in
deze hoek net uit het zicht valt. De gevel en toren van
de kerk zijn nog net te herkennen.
In dit straatje zijn zeer fraaie eeuwenoude gevelstenen
te vinden, waarvan hieronder enkele detailfoto's.
Restauratie 1998-2002
Aan het eind van de vorige eeuw waren de kademuren in slechte staat, onder andere door boomwortels, uitgeregende voegen en zwaar wegverkeer. Ook de aanleg van de metrobuizen in de jaren '80 had verzakkingen van de kademuren veroorzaakt. Aan de kant van de sluis was dat maar liefst 40mm. Het bleek dat de muren aan de oostzijde enigszins onderuit waren gezakt. Hoewel afbrokkelende muren waar planten uit groeien wel iets romantisch uitstralen, is dat uiteraard geen houdbare situatie voor een Rijksmonument.
De kademuren waren oorspronkelijk opgebouwd uit grote blokken Blauwe Arduin, een harde natuursteen. In de loop der tijd werden die steeds meer vervangen door baksteen.
Tijdens de uitgebreide restauratie van de muren in 1999-2001 werd ook de Piet Heynsbrug aangepakt. De brug werd in delen afgevoerd en bij een gespecialiseerd bedrijf in Sliedrecht gerestaureerd. Alle metaal werd gezandstraald en vervolgens in de oorspronkelijke kleur geschilderd. De zes ton wegende brugklep werd vervangen.
Het voormalige burgemeestershuis,
Aelbrechtskolk 35b
In het achterhuis van dit schitterend gerestaureerde
pand is
het
Twotel
éénkamerhotel gevestigd. Volgen hun website dateert het uit 1592. Bevestiging daarvan is nergens terug te
 |
 |
vinden. Volgens Stadsherstel dateert het pand uit ca.1900. Tenzij met "burgemeestershuis" wordt gerefereerd aan een gepensioneerde oud-burgemeester is ook dat onwaarschijnlijk, omdat Delfshaven uitsluitend in de zelfstandige periode tussen 1811 en 1886 eigen burgemeesters kende, te weten:
1811 - 1834 Jan Kruyff (maire/schout tot het einde van de Bataafse Vrijheid in 1825)
1835 - 1840 Bernard Godfried Gijsing
1841 - 1854 Pieter van der Hilst
1854 - 1866 Leendert Adrianus Bruijn
1866 - 1870 Johan Wilhelm Rösener Manz
1870 - 1879 Gerhardus Bastianus van Duyl
1879 - 1886 Frédéric van Citters (Wikipedia)
Hieronder enkele oude en zeer oude sfeervolle prenten
en foto's. De meeste hiervan vond ik op het internet.
De meeste foto's heb ik licht bewerkt met contrast/scherpte
filters. Zie ook de linkspagina voor de bronnen.
Een zomerse dag in 1927 aan de Kolk
De Aelbrechtskolk op een winterse dag rond 1900, voor
de aanleg van de Schiedamseweg.
De Kolk rond 1800, door Gerrit Groenewegen getekend vanaf de brug over de Grote Sluis.
De aan de Aelbrechtskolk gelegen markante historische
panden hebben
een eigen pagina in dit onderdeel.
de pagina
de kop en de sluis in 1900 gaat dieper in op het
doortrekken van de Schiedamseweg en de huizen die vooraan
de Aelbrechtskolk westzijde zijn gesloopt om hiervoor
de ruimte te maken.
|
terug naar het erfgoed-overzicht